Płyn, znajdujący się w jamie opłucnej lub worku osierdziowym może być przesiękiem, zmodyfikowanym przesiękiem lub wysiękiem. Tworzenie się płynu pozakomórkowego zależy od ciśnienia hydrostatycznego i onkotycznego ( białek ) w krwi.
Spadek ciśnienia onkotycznego albumin do 1,5 g/dl ( np. w glomerulopatiach czy enteropatiach, chorobach wątroby ) , wzrost ciśnienia hydrostatycznego krwi, zastoje wywołane uciskiem guzów sprzyjają powstawaniu przesięków. Stany zapalne, czy nowotwory w obrębie klatki piersiowej spowodują powstawanie wysięków wskutek zmiany przepuszczalności naczyń włosowatych.
Badanie płynu obejmuje liczenie białych, czerwonych krwinek ( manualnie w komorze np. Thoma), oznaczenia stężenia białka całkowitego, albumin, cholesterolu, bilirubiny, LDH, ciężaru właściwego, pH w płynie i surowicy krwi. Bardzo ważnym elementem jest badanie cytologiczne płynu, w którym możemy zobaczyć komórki znajdujące się w nim.
Przesięki to płyny, w których występuje niskie stężenie białka całkowitego < 2,5 g/dl i zawartość komórek jest <1000/µl. Przyczyny powstawania to: hypoalbuminemia, nadciśnienie w żyle wrotnej, niewydolność wątroby, zespół wrotno-oboczny, niewydolność serca. Znajdować się mogą w nim makrofagi, neutrofile, małe limfocyty oraz komórki mezotelialne. Stosunek stężenia białka całkowitego w płynie do białka całkowitego w surowicy wynosi < 0,5. Stosunek stężenia albumin przy hypoproteinemi jest > 1,1.
Zmodyfikowany przesięk – powstaje, gdy dołączają się komórki jądrzaste lub białko. Dzieje się tak przy wzroście ciśnienia hydrostatycznego żylnego, w chorobach serca ( kardiomiopatiach, niewydolności serca, ucisku guza na naczynia ( węzeł chłonny),w zatorowości płucnej, zapaleniu lub skręcie płuca lub po punkcji.
Wysięk – zawiera dużo białka, >3,0g/dl i więcej , niż 5000 komórek/µl. Przyczyny to infekcje : bakteryjne, grzybicze, wirusowe, pierwotniaki ( toksoplazma), oraz czynniki nieinfekcyjne : nowotwory czy ropnie płuc ( ciała obce), FIP, migrujące pasożyty, czynniki immunologiczne. Stosunek stężenia białka całkowitego w płynie do białka całkowitego w surowicy wynosi > 0,5; stosunek stężenia albumin < 1,1. Powstaje wskutek toczącego się procesu zapalnego w przebiegu zakażenia bakteryjnego , grzybiczego, wirusowego, inwazji pasożytów, silnego urazu ( chemicznego, termicznego ) , choroby nowotworowej o charakterze złośliwym ( krwisty ). Gnilny zapach wskazuje na nowotwór w stanie rozpadu.
Płyn z worka osierdziowego powinien być jasnożółty, przeźroczysty. Przyczyny tworzenia się wysięku to infekcje, ciała obce, nowotwory. Płyn zapalny lub przy obecności nowotworów przyjmuje barwę ciemną, jest mętny lub najczęściej krwisty. Krew pojawia się także po urazach, w koagulopatiach, pęknięciu lewego przedsionka , w idiopatycznym niezłośliwym krwawieniu do worka osierdziowego, przepuklinie worka, FIP-ie u kotów, niewydolności serca ( łącznie z płynem w jamie brzusznej). U kotów główną przyczyną jest zastoinowa niewydolność serca. Badanie cytologiczne jest trudne, gdyż najczęściej występują liczne erytrocyty i pobudzone komórki mezotelium, duże, z ciemną cytoplazmą , dwoma lub dzielącymi się jądrami. Można je więc pomylić z komórkami nowotworowymi.
Dość dobrym wskaźnikiem w odróżnieniu nowotworowych i nienowotworowych przyczyn wodoosierdzia jest pomiar pH. Wynik > 7,0 przy mierzeniu przy pomocy paska do moczu wskazuje w 93% na obecność nowotwora , a < 7,0 na inne przyczyny.